حوزه    فرهنگ–  ادبيات
موضوع    پروين اعتصامي؛ مناقشه‌ي جديد معاندان با نظام
تحلیل و استناد
راديو زمانه:
پروین اعتصامی، شاعری که باید از نو شناخت

آنچه در کودکی و نوجوانی از پروین اعتصامی در ذهن من نقش بسته است تصویر زنی خداپرست، واعظ و مطیع است که زنانگی و میل به آزادی و عدالت‌خواهی در اشعارش یافت نمی‌شوند. پس از انقلاب ۵۷ اشعار پروین اعتصامی از دوران دبستان در کتاب‌های درسی حضور داشت اما کمتر کسی مشتاقانه دیوان شعر این شاعر را می‌خرید و در کتابخانه شخصی‌اش نگاه می‌داشت. شاید تصویر باحجاب او در کتاب‌های درسی و لحن ناصحانه و سبک کلاسیک شعرش و یا گوشه چشمی که جمهوری اسلامی به او به عنوان«شاعره بزرگ ایرانی» داشت مانع از این می‌شد که بسیاری از ما جذب این شاعر شویم.

جمهوری اسلامی از آغاز او را می‌ستود و فروغ فرخزاد را تخریب می‌کرد. برای مثال سال گذشته، در ویدئویی از خامنه‌ای در بیمارستان، او چند بیت از اشعار او را می‌خواند و ابراز تأسف می‌کند که چرا پروین اعتصامی قبل از انقلاب آنطور که باید و شاید قدردانی نشد و جایگاه شعری او در سایه فروغ فرخزاد کم‌رنگ ماند.

آنچه که ما را بیشتر از پروین دلزده می‌کند دقیقاً جایگاهی‌ست که خامنه‌ای و امثال او برای پروین در نظر گرفته‌اند و او را به خاطر آن ستایش می‌کنند: زنی خداباور، اخلاق‌گرا، معتقد به ارزش‌های اسلامی، مادری و همسری مطیع، زنی که از نظر آنها می‌تواند الگوی خوبی برای زنان دیگر باشد. اما زندگی پروین اساسا طور دیگری بود. او خیلی زود از همسرش جدا شد و در آن دوران برچسب «زن مطلقه» را پذیرفت، ازدواج مجدد نکرد و هرگز مادر نشد. همچنین او تا آخر عمر در اشعارش وضعیت اجتماعی و سیاسی را نقد کرد و مجیزه‌گوی ساختار قدرت نشد.

پس از انتشار ویدئوی خامنه‌ای، رادیو فردا با اسماعیل خویی گفت‌وگویی داشت. خویی درباره پروین اعتصامی چنین گفت:  «پروین اعتصامی اگرچه با خواندن شعری مانند “مناظره عدس و ماش” و سر کردن گهگاه روسری، در نزد افرادی مانند {آیت الله} خامنه‌ای به جایگاه واقعی زن یا همان آشپزخانه تعلق دارد اما او در عین حال از زنان پیشروی ایران در دوران خود بود که به حجاب اعتقادی نداشت».

توصیه و پیشنهاد  :

  1.    جا دارد درباره اين ادعاها و همچنين اصل موضوع که در واقع "احترام جمهوري اسلامي به اين شاعر" باشد، مطلبي تهيه و توضيحاتي ارائه شود. ممکن است که پروين گرايش های خاصي در حوزه‌ي سياسي و فرهنگي از خود بروز داده، اما حقيقت آن است که فحواي شعر او حکمت‌آميز و دين‌مدارانه است و رفتارهاي زندگي و سرگذشت او اموري ظاهري از زندگي و فرع بر حقيقت وجودي اين شخصيت محسوب مي‌شوند.

2.    پيشنهاد مي‌شود در تحليل زندگي و آثار پروين ، مصاحبه‌هايي با برخي شاعران مطرح معاصر انجام شود.