سکولاریسم از ریشه "Secularis" به‌معنای نامقدس، غیرروحانی و ناسوتی، که خود از "Seculum" مشتق شده است، می‌باشد. سکولوم در زبان کلاسیک مسیحیت نقطه مقابل ابدیت و جاودانگی الوهیت، یعنی زمان حاضر است که در آن به‌سر می‌بریم و در اصطلاح به‌معنای هر چیزی است که به این جهان تعلق دارد و به‌همان اندازه و به‌طور غیرمستقیم از خداوند و الوهیت دور است.

البته برای سکولوم معنای دیگر مثل "دنیا"، "گیتی"، قرن و سده نیز ذکر شده است.[1] معادل‌سازی برای این واژه در فارسی همچون تعریف آن مشکل است چرا که هر کلمه‌ای ناظر به بعد خاصی از معنای این واژه خواهد بود و تمام معنای آن را نخواهد رساند.

برخی از معادل‌هایی که ذکر شده عبارت‌اند از: عرفی‌گروی، دنیاپرستی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی، غیردین‌گرایی، جداانگاری دین و دنیا، دین‌زدایی، جدایی دین از سیاست، این جهانی، عقلانیت و عقل‌بسندگی، که در این میان شاخص‌ترین و متداول‌ترین معنا همان دنیوی‌گرایی و جدایی دین از سیاست است.

در زبان عربی نیز معادل "عَلمانیت" (به فتح عین و لام) به‌معنای عالمی و این جهانی بودن و (به کسر عین) به‌معنای علمی بودن و علم‌گرایی قرار داده شده است.‌[2] متضاد سکولار، واژه "Sacred" یعنی مقدس و دینی و در برابر سکولاریسم، واژه "Sacramentalism" و نیز "Ecclesiasticism" به‌معنای قدسی‌گرایی قرار داده شده است.[3]

در اصطلاح سکولاریسم گرایشی است که طرفدار و مروج حذف‌ یا بی‌اعتنایی و به حاشیه راندن نقش دین در ساحت‌های مختلف حیات انسانی از قبیل سیاست، حکومت، علم، عقلانیت، اخلاق و ... می‌باشد. این ایدئولوژی یکی از ویژگی‌های تمدن و فرهنگ دوره‌های جدید و یکی از مؤلفه‌های مدرنیسم غربی به‌شمار می‌رود، که متضمن اندیشه دنیوی کردن و غیردینی کردن امور می‌باشد.[4]

در بررسی پیشینه این مفهوم به‌عنوان یک اندیشه و طرز تفکر، بایستی زادگاه این فکر را مغرب‌زمین دانست و سکولاریسم را بازتاب طبیعی حوادث پیش از عصر رنسانس در اروپا قلمداد کرد. این اندیشه در قرن‌های 14 و 15میلادی در نتیجه شیوه اندیشه و روش‌های اجتماعی و سیاسی کلیسا در مغرب‌زمین به عرصه اندیشه‌ها پا نهاده و در راستای مبارزه فکری با حکومت کلیسا شروع شد.[5]

آنچه در باب سکولاریسم در دنیای غرب رخ داد، نخست به‌صورت یک پدیدار و فرایند اجتماعی (سکولاریزاسیون) نمایان شد و به‌تدریج شکل یک ایدئولوژی رسمی و طرز تفکر را به‌خود گرفته و در لسان جامعه‌شناسان، متکلمان و فلاسفه دین و دیگر نظریه‌پردازان غربی مطرح گردید؛ لذا سکولاریزاسیون از لحاظ تاریخی مقدم بر اندیشه سکولاریسم می‌باشد.

متن كامل در ادامه مطلب