حوزه    فرهنگ – سينما
موضوع    در مذمت فيلم‌فارسي
تحلیل و استناد

بي بي سي فارسي:
نگاهی دوباره به فیلم فارسی؛ از مهوش تا امین حیایی

بیش از هشتاد سال از آغاز سینمای ایران و همزادش فیلم فارسی می گذرد. با گذشت سال ها و تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی در ایران می توان دو سوال درباره فیلم فارسی مطرح کرد:

الف) آیا فیلم فارسی هنوز هم زنده است؟ پاسخ به این سؤال مثبت است. فقط نگاهی گذرا به پوسترهای فیلم‌های اخیر سینمای تجاری ایران، خط داستانی آن‌ها، بازیگرانشان و تماشای یک سکانس از این فیلم‌ها کافی است که حضور بدترین شکل سینمای فارسی زبان را تأیید کند.

ب) آیا این عناصر هرگز به طور کامل از سینمای ایران رخت بربسته بودند؟ پاسخ این سؤال که به نظر من مهم‌ترین پرسشی است که در این چارچوب تاریخی و زیبایی‌شناختی می‌شود پرسید این است که فیلم فارسی هرگز جایی نرفته بود که حالا بازگشته باشد؛ فیلم فارسی فقط تغییر چهره داده و در حال تطبیق با شرایط دوران سیاسی اجتماعی تازه – یعنی انقلاب و اسلامی شدن جامعه– بود. خود این مسأله می‌تواند یک بار دیگر نبوغ فیلم فارسی در رنگ عوض کردن و دوام آوردن در شرایط متفاوت را ثابت کند.

سکس، عرق‌خوری و رقص در کافه با دامن‌هایی با طول یک وجب رفت، اما فیلم فارسی – به عنوان یک روش از تولید و دریافت سینما- هرگز ایران را رها نکرد. دو سال و نیم بعد از درگذشت دکتر امیرهوشنگ کاوسی که اصطلاح فیلم فارسی را وضع کرد، این شاه‌کلید درک دنیای مغشوش و عجیب سینمای تجاری ایران هنوز ذره‌ای عینیت و اهمیت‌اش را از دست نداده است.

توصیه و پیشنهاد :

  1.    جالب است که حالا طيفي از معاندان روي به مذمت و تقبيح فيلم فارسي آورده‌اند اما اصلا عجيب نيست وقتي در آن دست‌مايه‌اي براي کوبيدن جمهوري اسلامي هم پيدا مي‌شود. پشنهاد مي‌شود در قالب مطلب طنزي اين يادداشت به هجو کشيده شود که ‌چگونه جمهوري اسلامي را مدافع فيلم‌فارسي در دوره‌ي جديد مي‌داند! فيلم‌فارسي محصول بضاعت و داشته‌هاي وجودي فيلم‌سازان بوده و هنوز هم هست. بي‌مايگي و بي‌سوادي که ربطي به نظام و دولت لزوماً نداشته و ندارد.

2.    پيشنهاد مي‌شود در يک يادداشت نقد و تحليل فيلم "قصه‌ها" درون‌مايه‌هايي که برخورد فيلم با مسائل اجتماعي شکل‌مي‌دهد را بررسي و تجزيه نمايد و شباهت‌هاي آن با منطق روايي فيلم‌فارسي را معرفي و تبيين کند. سطحيت مشترک حاکم بر هر دو گونه‌ي فيلم.

3.    پيشنهاد مي‌شود که در يک مقاله‌ي تحليلي فرهنگي تبيين شود که سطحي‌نگري در فيلم‌فارسي و فيلم‌هاي به اصطلاح نقد اجتماعي، و در تلويزيون، ميراث فرهنگ غرب و سبک زندگي حاصل از آن است و متهم دانستن جمهوري اسلامي به آن يا از روي ناداني و بي‌سوادي است، يا از روي تزوير و فريب‌کاري.