الف: روابط سياسي‏ با عثماني‏؛ دولت عثماني‏ از طريق شيخ مبارک، حاکم کويت، با عبدالعزيز تماس گرفت و از او خواست تا پدرش را براي‏ مذاکره با والي‏ بصره به آن ديار بفرستد. لذا پيماني‏ در سال 1322ق. بين دو طرف منعقد گرديد که باعث سيطره تام عبدالعزيز بر مناطق تحت نفوذش گرديد. البته عثماني‏‌ها با او شرط کردند که عبدالعزيز بايد به عنوان يک حاکم از سوي‏ عثماني‏ در آن‏جا امارت داشته باشد و از طرفي‏ عثماني‏ها ملزم گرديدند که نگذارند آل رشيد در اداره شؤون حکومتي‏ آل سعود، دخالت کند.
ب: پيمان با انگلستان؛ عبدالعزيز در سال 1328ق. با مأمور رسمي‏ دولت انگلستان در کويت ـ که نامش ويليام شکسپير بود ـ سه بار مذاکره کرد. وي‏ نظرش را به اين صورت با مأمور دولتي‏ انگلستان ابراز نمودکه: الآن وقت مناسبي‏ است تا نجد و احساء براي‏ هميشه از سيطرة عثماني‏‌ها رهايي‏ يابد. نظر نمايندة انگليس هم، موافق نظر عبدالعزيز بود؛ از اين‌رو معاهده‏اي‏ با هم منعقد کردند که بعد از آن انگليس بايد از دخالت در شؤون داخلي‏ شبه جزيره عربستان بپرهيزد و عبدالعزيز هم متعهد گرديد در صورتي‏که قصد حمله به شهرهاي‏ ديگر را داشته باشد، قبل از آن، با ملکه انگلستان، مشورت نمايد(کشف‏الارتياب، ص48) و هر چه آنان دستور دادند، عملکند. همچنين سعود ملزم گرديد که از هرگونه تماس يا اتحاد‏ يا معاهده‏اي‏ با هر حکومت يا دولتي‏ غير از دولت انگستان، خودداري‏ کند و امير نجد نبايد در اين امر کوتاهي‏ از خود نشان دهد و حق ندارد عقد اجاره يا رهني‏ يا مثل آن با دولت‏هاي‏ ديگر ببندد. و نيز حق ندارد هيچگونه امتيازي‏ از طرف خود به دولتي‏ از دول اجنبي يا سران دولت اجنبي، بدون موافقت با حکومت بريتانيا بدهد.
ابن سعود مثل پدرش متعهّد شدکه از هرگونه تجاوز و حمله به اراضي‏ کويت و بحرين و اراضي‏ شيوخ قطرعمان و سواحل آن، خودداري‏ کند؛ چرا که تمام اين شيوخ تحت حمايت دولت انگلستان مي‏باشند و با دولت انگلستان معاهده دارند و جالب اينکه در هيچ جايي‏ از اين معاهده مشخص نشده که حدود عربي‏ نجد کجاست. بالأخره با اين معاهده، نجد و توابع آن تحت الحمايه انگليس خوانده شد و اين خود سياستي‏ بود از سوي‏ دولت استعمارگر انگلستان تا بر بخش اعظم خاورميانه تسلّط پيدا کند و در اين امر هم موفّق گرديد، به طوري ‏که بعد از جنگ جهاني‏ اوّل بر جزيره العرب مستولي‏ شد. در قبال تعهّد سعود، بريتانيا در سال 1332ق. متعهّد شد ماهيانه مبلغ 5 هزار استرلين به همراه ادواتي‏ مانند مسلسل و تفنگ به سعود تحويل دهد.وي‏ در سال 1362ق. ضمن خطبه‏اي‏ که در مکه خواند، گفت: نبايد فراموش کرد که هرکس در قبال عملي که بندگان انجام مي‏دهند، از آنها سپاسگزاري‏ ننمايد، در حقيقت خداوند را شکر ننموده است.سپس شروع کرد به تمجيد از انگلستان به خاطر کمک‏هايي‏ که به او کرده است و نيز به خاطر ايجاد امنيت راه‏ها که سفر حجاج براي‏ انجام فريضه حج ونيز ازاينکه اسباب معيشت را براي‏ مردمان فراهم نموده و مردم در رفاه قرار گرفته اند، قدرداني‏ نمود و در پايان گفت: به يقين برخورد بريتانيا با ما، از گذشته تا حال، برخوردي‏ پاک و شايسته بوده است.مرحوم مغنيه مي‏نويسد:کوچک وبزرگ مي‏دانند که انگليس و هم پيمان‏هاي‏ او و اصولاً هر دولت استعمارگر، محال است که کاري‏ را به قصد خير و براي‏ انسانيّت انجام دهند و اگر مي‏بيني‏ که شهر يا شهرهايي، پر از کالاهاي‏ آنان است، اين وسيله‏اي‏ براي‏ تحت نفوذ قرار دادن بازار مسلمين مي‏باشد تا با تسلّط بر مايحتاج مردم، بر مقدّرات آنان دست يابند. استعمار در جايي‏ که منافعش اقتضا مي‏کند، حاضر است خون انسان‏ها را بريزد(هذه هي‏ الوهابية، ص135)
ج: وسعت دامنه حکومت؛ در آن برهه از زمان که عبدالعزيز با انگليسي‏‌ها روابط حسنه برقرار کرد، تغيير و تحوّلات اوضاع جهاني‏ به نفع وي‏ تمام شد؛ چرا که بعد از پايان جنگ جهاني‏ اوّل و تسليم ترکان عثماني‏ وتقسيم آلمان، نقش ترکان در جزيره العرب پايان گرفت و از آن پس دولت انگلستان تمام شؤون اين جزيره را در اختيار گرفت. از آن‏جا که بريتانيا اهداف خود را با حمايت از عبدالعزيز بهتر به دست مي‏آورد، پيماني‏ را که با هاشميها بسته بود و به آنان قول داده بود که در شمال حجاز، برايشان يک دولت بزرگ تشکيل دهند، خيانت نمود. دليل خيانت آن بود که عبدالعزيز با هاشميها ضدّيـّت داشت و از طرفي‏ عبدالعزيز مناطق حائل و حجاب و عسير(آل سعود ماضيهم و مستقبلهم، ص104) را اشغال کرده بود و سياستي‏ زيرکانه از خود نشان مي‏داد.
د: هجوم به حجاز:وهابيون در سال 1340ق. به عرب‏هاي‏ منطقه الفرع، که از قبيلة حرب بوده‏اند، يورش برده پارچه‏ها و فرش‏هاي‏ گران قيمت را غارت نمودند. عرب‏هاي‏ منطقه‏ الفرع هم دست به سلاح برده، به دنبال مهاجمان روان گرديدند و هر آنچه از اموال که ربوده شده بود، از آنها باز پس گرفتند و جمعي‏ از وهابيون را به قتل رسانده، بقيّه پا به فرارگذاشتند. از آن‏جا که بين اهالي‏ منطقه‏ الفرع و مردمان نجد روابط تجاري‏ برقرار بود و هر ساله نجدي‏ها براي‏ خريد خرما به اين منطقه مي‏آمدند، با به وجود آمدن چنين جرياني، ديگر نجدي‏ها براي‏ خريد خرما نيامدند که اين خود ضربه‏اي‏ به اقتصاد منطقه ‏الفرع زد.( کشف‏الارتياب، ص50)
هـ: کشتار حجاج يمني؛ در1341ق. وهابيون با گروهي‏ از حجاج يمني‏ برخورد کردند. از آن‏جا که اين حجاج همگي‏ مسلح بودند، وهابي‌ها به دروغ به آنها اَمان دادند و همه را خلع سلاح کرده، در راه حجاج را همراهي‏ نمودند. ليکن هنگامي که به دامنه کوه رسيدند، سپاه وهابي‏ به بالاي‏ کوه رفت و در حالي که حجاج يمني‏ در زير کوه مستقر بودند، به ناگاه بر آنان تاختند و بر سرشان سنگ ريختند و با گلوله‏هاي‏ آتشين همگي‏ را ـ که 1000 نفر بودند ـ به قتل رساندند و در اين ميان فقط دو نفر زنده ماندند که فرار کرده و ماجرا را گزارش دادند.( کشف الارتياب، ص 54)
و: حمله به طائف؛ در سال 1342ق. وهابيون به حجاز حمله کردند و شهر طائف را محاصره نموده، وارد شهر شدند و به قتل عام مردان و زنان و کودکان پرداختند. سفّاکان وهابي‏ حدود 2000 نفر از اهالي‏ طائف را که در ميان آنها علما و صلحا نيز بودند، به قتل رسانيدند و اموال اين مردم مسلمان را به غارت بردند. شرح وقايع و جناياتي‏ که آنها در اين شهر مرتکب شده‏اند، آن قدر هولناک است که تن آدمي‏ را مي‌لرزاند. حتي‏ وقتي‏ اين فجايع را براي‏ عبدالعزيزبن سعود بازگو کردند، او وقوع چنين حادثه‏اي‏ را تقبيح نکرد، بلکه فقط اين سخن پيامبر گرامي را ـ که در مورد عمل زشت خالدبن وليد در روز فتح مکه فرموده بود ـ به عنوان عذر بيان کرد: "اللهمّ إنّي أبرأ إليک ممّا صنع خالد"( همان، ص52)
پس از آنکه عبدالعزيز، بر طائف چيره شد، ديگر در مناطق حجاز مشکلي‏ نمي‏ديد. اما در حمله نظامي‏ به مکه، از خود تعلّل نشان داد و منتظر نظر انگليسي‏ها بود که او را از ادامه حملات نظامي‏اش منع مي‏کردند. امّا سياست بريتانيا ناگهان تغيير نمود و در صدد برآمد که ملک حسين و فرزندان او را کنار بگذارد. به همين خاطر حاکم نجد وسيله‏اي‏ براي‏ اجراي‏ سياست‏‌هاي‏ انگلستان (کوبيدن عرب توسط يک فرد عرب)، گرديد و انگلستان با ادامه عمليات او موافقت نمود.
ز: هجوم به شرق اردن؛ گروهي‏ از وهابيون در سال 1343ق. بر اعرابي ‏که در شرق اردن در امنيّت به سر مي‏بردند، حمله کردند و در امّ‏العمد و نواحي‏ آن بسياري‏ را به قتل رسانده، اموالشان را تاراج کردند. امّا چندان نتوانستند دوام بياورند و با تلفاتي‏ که داده بودند، برگشتند؛ اما تجهيزات و هواپيما‏هايي که انگليسي‏ها در اختيار عبدالعزيز قرار داده بودند و خودشان هم در جنگ، با نفرات‌شان او را ياري‏ مي‏دادند، به معرکه برگشتند و در حالي‏که در حمله اوّل 300 تن از ياران خود را از دست داده بودند به قتل و کشتار پرداختند.
ح: تسلّط بر مکه؛ اين واقعه در سال 1343ق. اتفاق افتاد. گمان ملک حسين اين بود که به زودي‏ انگليسي‏ها براي‏ نجات مکه از دست وهابيون وارد اين شهر مي‏شوند. به همين دليل نامه‏اي‏ به کنسولگري‏ بريتانيا در جدّه نوشت و يادآوري‏ کردکه در مکه حالت هرج و مرج وجود دارد. کنسولگري‏ بريتانيا بعد از هماهنگي‏ با دولت مرکزي‏ خود، در جواب نوشت: حکومت بريتانيا سياستي‏ مبني‏ بر عدم دخالت در امور دينيّه اتخاذ نموده است، لذا از ما نخواهي در هر نزاعي که مربوط به اماکن‏ مذهبي‏ اسلام است مداخله نماييم.
ناجي‏ الأصيل نماينده ملک حسين در لندن نامه‏اي‏ به وزارت خارجه بريتانيا نوشت و در آن نامه بيان نمود که طبق معاهده، لازم است بريتانيا از وضعيّت هرج و مرجي که وهابيون در اماکن مقدس به بار آورده‏اند، دخالت کنند و آنها را از مناطقي‏ چون طائف اخراج کنند. جوابي‏که به اين نماينده داده شد اين بود که بريتانيا نمي‏خواهد خود را در زد وخوردهايي‏که بين اميران مستقلّ عرب در املاک مقدّس اسلامي‏ رخ مي‏دهد، وارد نمايد.
ط: خلع خاندان هاشمي؛ بريتانيا اهرم‏هاي‏ زيادي‏ براي‏ فشار بر ملک حسين و خاندان هاشمي‏ به کار گرفت تا با وهابيت کنار بيايد؛ از جمله اهرم‏هاي‏ فشار، قطع کمک‏هاي‏ مالي‏ بود؛ به طوري‏که خاندان وي‏ از پرداخت ماهيانه شرطه‏ها (پليس) و لشکريان عاجز ماندند(آل سعود ماضيهم و مستقبلهم، ص135) و وضعيت طوري‏ شدکه ملک حسين نتوانست تحمّل نمايد؛ از اين‌رو بزرگان حجاز از جمله اشراف مکه و علماي دين و نيز بزرگان تجار را در جدّه جمع کرد. آنها قرار بر اين گذاشتند که براي خوشايند ابن عبدالعزيز، ملک حسين از حکومت خلع گردد و بالأخره راضي ‏شد به نفع فرزندش در سال 1343ق. از سلطنت کناره‌گيري کند و حکومت را به فرزندش بسپارد. پس از سه روز، وي با اموالش به جدّه فرستاده شده، امّا بريتانيا بر حضورش در جده سخت گرفت و به او نامه نوشت و در ضمن به او هشدار داد تا شهر را ترک کرده، از دستورهاي عبدالعزيز سرپيچي‏ نکند. لذا با اجبار به مدينة منوّره، مسافرت نمود و اندکي‏ بعد، آن شهر را ترک و به طرف قبرس حرکت کرد و در همان جا ماند تا اين که در سال 1931م درگذشت. جنازة وي‏ به اردن منتقل و در مسجدي‏ که الأقصي‏ نام داشت، دفن گرديد.( آل سعود ماضيهم ومستقبلهم، ص135)
ي: ورود وهابيون به مکه؛ بعد ازآنکه ملک حسين و فرزندش از مکه خارج شدند و به جده رفتند، وهابيون بدون هيچ گونه جنگ و خونريزي، وارد مکه شدند و خانة ملک حسين را غارتکرده، بر تمامي‏ اموال و دارايي‏ وي‏ مسلّط شدند.بعد از به دست گرفتن امور مکه، جنگي‏ ميان وهابيون و ملک علي‏ ـ که در جده متحصن شده بود ـ درگرفت و به خاطر همين جنگ، آن سال مراسم حج تعطيل گرديد. وهابيون خالدبن لوي‏ را به عنوان حاکم مکه برگزيدند و سپس اهالي‏ مکه را مجبور کردند که در هر روز نماز را در پنج وقت به جماعت برگزار کنند؛ مردم را از استعمال دخانيّات منع نمودند و نيز مردم را از برگزاري جشني که در سال‌روز ولادت آن حضرت برپا مي‏کردند، ممنوع کرده، از زيارت قبور، جلوگيري مي‏کردند و هر کس برخلاف دستورات آنها، عمل مي‏کرد، به زندان افتاده، جريمه‏هاي‏ مالي‏ از آنها دريافت مي‌کردند.
ک: نيرنگ وهابي‏هاوقتي‏ که عبدالعزيز وارد مکه شد، به ديدار لشکريان رفت. از سويي‏ نيز جلسه‏اي‏ با علما برپا کرد و آنها را مجبور نمود تا نيروهاي‏ وهابي‏ را که از دست پرورده‏هاي‏ ابن عبدالوهاب بودند، به رسميّت بشناسند. وي‏ در زمان جنگ با ملک علي‏ مي‏گفت: همانا من به حجاز آمدم تا شما مردم را از دست اشراف نجات دهم. در هر حال نيامده‏ام تا حکومتي‏ برپا کنم و مال و اموالي‏ به دست بياورم. من تابع رأي‏ عموم مسلمين هستم.
البته اين سخنِ عبدالعزيز حيله‏اي‏ بود که معمولاً حاکمان ظالم از اين روش براي‏ نيرنگ به مسلمين استفاده مي‏کنند؛ به طوري‏ که وقتي‏ اسراييل «خذلهم الله تعالي‏» در سال 1967م. اراضي‏ فلسطين را اشغال نمود، رهبرانش همين سخنان را بر زبان جاري‏ مي‏نمودند.
ل: محو آثار بقيع؛ ابن عبدالعزيز پس از استقرار حکومتش، شروع به تخريب آثار اسلامي‏ در مکه و جدّه و مدينه نمود؛ به طوري‏ که در مکه، گنبد عبدالمطلب و ابي‏طالب و ام‏المؤمنين خديجه و نيز محل تولد پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) و فاطمه زهرا‌ را ويران نمود و وقتي‏ وارد شهر جدّه گرديد، گنبدي‏ که بر روي‏ قبر حوّاقرار داشت، خراب کرد. او حتّي‏ در تمام شهرهاي‏ حجاز که بر روي‏ قبرها بناهاي‏ گنبدي‏ شکل داشت، همين اعمال را انجام داد. و در زماني‏ که مدينه را محاصره نمود، مسجد حمزه را با خاک يکسان کرد.
علي‏ الوردي‏ مي‏گويد:
بقيع مقبرة اهالي‏ مدينه در زمان رسول خدا (صلي الله عليه وآله) و بعد از آن حضرت بوده است که در آن عباس و خليفه عثمان و زنان پيامبر (صلي الله عليه وآله) و جمع کثيري‏ از صحابه و تابعين به خاک آرميده بوده‏اند و نيز چهار تن از امامان معصوم (امام حسن، امام سجاد، امام باقر و امام صادق) دفن گرديده‏اند و شيعيان بر روي‏ اين قبور مبارک، ضريح باشکوهي‏ که با ضرايح معروف در عراق و ايران شباهت داشت، ساختند. تمام اين قبور، تا چهار ماه اوّل که عبدالعزيز بر جزيرةالعرب مسلط شد، آباد بودند و از آن‏جا که ابن سعود ادامه کار خود را همراهي‏ وهابيون مي‏ديد و بدون آنان نمي‏توانست مشروعيّت خود را حفظ کند، به ناچار در ماه رمضان 1342 بزرگ علماي نجد را که عبدالله‏بن بُليهد بود، به مدينه فرستاد تا زمينه انهدام قبور مدينه را فراهم نمايد. وي‏ وقتي‏ به مدينه رسيد، تمام علما را جمع کرد و سؤالِ از پيش طراحي‏ شده را بر علماي مدينه عرضه داشت و گفت: علماي مدينة منوّره دربارة ساختن بنا بر قبور و مسجد قرار دادن آن چه مي‏گويند؟ آيا جايز است يا نه؟ اگر جايز نيست و به شدّت در اسلام ممنوع است، آيا تخريب و ويران کردن و جلوگيري‏ از گزاردن نماز در کنار آن لازم و واجب است يا نه؟ و اگر در زمين وقفي‏ مانند بقيع که با قبه و ساختمان بر روي‏ قبور مانع از استفاده از قسمت‏هايي‏ شده است که روي‏ آن قرار گرفته، آيا اين کار غصب قسمتي‏ از وقف نيست که هر چه زودتر بايد رفع گردد تا ظلم از بين برود؟ و آن چه را که جهّال درکنار اين ضرايح انجام دهند، از قبيل مسح ضرايح و خواندن صاحبان قبور به همراه خداوند و تقرب جستن با نذر و ذبح و نيز روشن کردن چراغ بر روي‏ قبور، آيا جايز است يا نيست؟ و نيز آنچه را که مردم در کنار خانة پيامبر (صلي الله عليه وآله) انجام مي‏دهند، مثل: دعا و گريه و طواف دور خانه پيامبر و بوسيدن و مسح نمودن و آن چه که در مسجد انجام مي‏دهند از قبيل: ترحيم و تذکير بين اذان و اقامه و اعمالي‏ که قبل از فجر در روز جمعه به جا مي‏آورند، آيا مشروع هست يا نيست؟ و...
علماي مدينه جوابي‏ را که خوشايند ابن‌سعود بود، عرضه کردند. به دنبال فتاواي‏ علماي مدينه، قبور شهر مدينه، به خصوص بقيع ويران گرديد. اين حادثة اسف‏بار، در جهان اسلام، مخصوصاً در بلاد شيعه‏نشين با اعتراض عمومي‏ روبه رو شد. علما درس‌هاي‏ خود را تعطيل کرده، بازاري‏ها مغازه‌هاي‏‌خود ‌را ‌بستند ‌و اجتماعات عظيمي‏ تشکيل شد و به سوگ نشستند. و تلگراف‏هايي‏ به سران و علماي جهان اسلام مخابره و اعمال آل سعود را محکوم نمودند.علي‏ الوردي‏ مي‏گويد: روزنامه‏‌هاي‏ عراق مقالاتي‏ را در محکوم کردن اعمال ابن سعود، منتشر نمودند.
روزنامه العراق در سر مقالة خود نوشت: کار تمام شد و ابن بُليهد با فتواي‏ خود، بزرگ‏ترين خدمت را در حق ابن سعود نمود. و فتواي‏ صادره از او همانند تيري‏ است که جگر عالم اسلام را هدف قرار داد و آن را به شدت دردناک نمود. در اين روزنامه مقاله‏اي‏ به قلم اسماعيل آل ياسين از کاظمين، منتشر گرديد که نوشته بود:اي‏ مسلمين، اين چه خفقاني‏ است که در آن گرفتار شده‏ايد. اين چه سُستي‏ است که شما را وادار به سکوت نموده و در مقابل قضاياي‏ زشت و زننده‏اي‏ که آن ياغي‏ در بلاد اسلامي‏ انجام مي‏دهد و دل هر مسلماني‏ را به درد مي‏آورد، عکس‏العمل نشان نمي‏دهيد.محمّد گيلاني‏ نقيب اشراف بغداد، بعد از انتقاد از عملکرد وهابيون نسبت به تخريب قبور مي‏گويد:ساختن بناي گنبدي‏ شکل بر روي‏ قبور، مخالفت با سنّت نبوي‏ نيست؛ چون پيامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم)، در حجره عايشه دفن گرديد. اين حجره داراي‏ ديوارها و نيز سقفي‏ شبيه گنبد است. و در ادامه گفت:بوسيدن ضريح‏ها، از باب بوسيدن شخصي‏ است که محبوب است و هيچ گونه منعي‏ از آن در اسلام نرسيده است.سيّد صدر الدين صدر مي‏گويد: قسم به جانم، يقيناً هول و هراسناکي فاجعه بقيع، گرد پيري‏ بر سر طفل شيرخوار‏ مي‏نشاند و اين فجايع ابتداي‏ مصيبت است که آرام گرفتن نسبت به آن درست نيست. آيا مسلمانان نبايد براي‏ رضاي خداوند، حقوق باقي‏ مانده انسان‏هاي‏ هادي‏ و شفيع را رعايت کنند؟
گفتني است که جريان بقيع و تخريب آن توسط وهابيون در شوّال سال 1343ق. اتفاق افتاد(لمحات اجتماعيه، ص305)
م: نزاع بين عبدالعزيز و ياران او؛ بعد از آن که عبدالعزيز با تأييد دولت بريتانيا، حکومت را در دست گرفت و شريف حسين و فرزندش را از حجاز تبعيد نمود و حکومت نجد و حجاز را در اختيار گرفت، بين او و يارانش ـ که تاريخ نام آنها راگروه‏ الاخوان ثبت کرده ـ برخورد جدّي‏ رخ داد و آن، مسألة تفسير فلسفه وهابيّت بود. عبدالعزيز با کفّار (دولت بريتانيا) روابط دوستانه داشت و نيز در مسائل ديني‏ اهل تساهل بود و... القابي‏ از قبيل: السلطان، الملک،... براي‏ خود در نظر مي‌گرفت که مورد نکوهش بعضي‏ از يارانش مي‌شد و نيز سبيل خود را بلند مي‏کرد، سربندي‏ به سر مي‏بست.فرزند خود را براي‏ ديدار از مصر و نيز معالجه به آن ديار فرستاد؛ چرا که بلاد مصر از نظر الاخوان، بلاد کفار شمرده مي‏شد و همچنين فرزند ديگرش فيصل را براي ديدار از کشورهاي‏ اروپايي‏ به فرنگ فرستاد، براي‏ جنگ، از ماشين‏‌ها و تجهيزات مخابراتي‏ که از ساخته‏هاي‏ اروپايي‏ها بود، استفاده مي‏کرد. همه اين‏ها بدعت‏‌هايي‏ بود که ‏الاخوان او را بدان متهم مي‏کردند. ‏الاخوان معتقد بود که عبدالعزيز بايد به دولت‏هاي‏ همسايه مثل عراق و اردن حمله برد و کشورهايشان را جهت انتشار آيين وهابيت اشغال کند.صاحب کتاب تاريخ نجد مي‏گويد: ‏الاخوان عبدالعزيز را مشکل ديگري‏ براي‏ خود مي‏ديدند؛ از اين رو عليه او طغيان کرده، مردم را نيز مجبور به شورش مي‏کردند. الاخوان به راحتي‏ با کساني‏ که از آنها تبعيّت نمي‏کردند، جنگيده، آنها را تکفير کرده، مال و اموالشان را به يغما مي‏بردند و به باديه‏نشين‏هايي‏ که ياري‏شان نمي‏کردند، مي‏گفتند: تو اي‏ باديه‏نشين، مشرک هستي‏ و خون و مالت هدر مي‏باشد. از اعمال و جناياتشان چنان ترسي‏ در دل مردم پديد آمده بود‏ که مردم احساس امنيّت نمي‏کردند.صاحب تاريخ المملکة العربيّة السعوديّه مي‏نويسد: ‏الاخوان مخالف علم و تکنولوژي‏ بودند و هرگونه صنعت جديد را شرک و کفر قلمداد مي‏کردند؛ مثلاً در مورد تلفن، تلگراف، ماشين‏، ساعت‏ و آهن‏ ربا مي‏گفتند: اين‏ها سحري‏ هست که شيطان انجام مي‏دهد، از به کارگيري‏ اين وسايل و انتشار آن جلوگيري‏ کرده، بدين ترتيب‏ مانع پيشرفت و تمدن مي‌شدند و کشور را عقب‏‏ نگه مي‏داشتند.
ن: اجتماع معارضين‏؛در سال 1345ق. رؤساي‏ معارضين به رهبري‏ فيصل الدرويش در منطقة الغطغط جمع شدند و مواردي‏ را که با عبدالعزيز تفاهم نداشتند، يادآوري‏ نمودند، از جمله:
1-سفر پسر سعود به مصر،
2- سفر فرزند ديگرش (فيصل) به لندن،
3-به کارگيري‏ تلگراف، تلفن و ماشين‏آلات،
4- خطر تجارت با کويت؛ چرا که مردمانش کافرند و مباني‏ وهابيت را قبول ندارند،
5-منع قبايل اردني‏ و عراقي‏ از چراندن گوسفندانشان در اراضي‏ مسلمين،
6-مخالفت با دولت دربارة تسامح با خوارج (شيعيان !) در احساء و قطيف.
عبدالعزيز يا مي‌بايست آنها را به اسلام هدايت مي‌کرد و يا آنها را به قتل مي‌رساند. عبدالعزيز براي‏ حل اين مشکل، جلسه‏اي تشکيل داد و تمام اعضاي‏ معارضين به جز سلطان‏بن بجاد را دعوت نمود.ابن‌بجاد حاکم حجاز بود و اصرار بر حضور نداشتن در اين جلسه داشت و دليلش اين بود که اطميناني‏ به عبدالعزيز و سخنان وي نداشت؛ به خصوص بعد از اين که ابن بجاد او را تحريم و تکفير و عزل کرد.
ص: حمله به ‏الاخوان؛ در سال 1346ق. در عراق مذاکراتي‏ مبني‏ بر استقرار سربازخانه و تجهيز نظاميان به وسايل مخابراتي‏ و زره‏پوش‏ها، در نزديکي‏ مرزهاي‏ نجد، صورت گرفت تا بر نقل و انتقالات نظامي‏ صحرانشينان نجد، نظارت داشته، از هرگونه تحريکات نظامي‏ عليه ديگر کشورها جلوگيري‏ نمايند. در اثناي مذاکرات، به ناگاه ‏الاخوان به سربازخانه حمله کردند و حدود 20 نفر از آنان را کشتند. حملات آنان بر عشاير عراق و قتل و غارت مردم، ادامه داشت.
در اين ميان هواپيماهاي‏ انگليسي‏ به اصرار حاکم عراق به پرواز درآمدند و اعلاميه‏هايي‏ جهت هشدار به ‏الاخوان، پخش کردند. امّا اين گروه به هشدار انگليسي‏‌ها توجهي‏ نکردند و هواپيماهاي‏ بريتانيايي‏ با بمب‏هاي‏ خود، جماعت الاخوان را تار و مار کردند. سرکوبي ‏الاخوان، ابن سعود را بين تسليم و يا مذاکره قرار داد؛ لذا مذاکره با دولت بريتانيا را برگزيد. ابن سعود سپس معارضين را دعوت نموده و در اجتماع آن‌ها اظهار داشت که براي جنگ با بريتانيا نياز به نيرو و قدرت کافي است که متأسفانه در اختيار نداريم.
‏الاخوان، تبليغات خود را بر ضدّ حکومت گسترش داد. در همه جا اعلام مي‏کرد که حکومت مي‏خواهد اساس دين را ويران نمايد و با کفار روابط دوستانه دارد.
اين‏ها در حالي‏ که پنج هزار نفر بودند، شروع به تهاجم بر عشاير نمودند. در سال 1349ق. لشکري‏ به استعداد پانزده هزار نفر از عشاير تشکيل شد و به نبرد با الاخوان پرداخت و سرانجام اين گروه متحمّل شکست شدند. از جمله عوامل شکست الاخوان اين بود که علما همگي‏ با عبدالعزيز همدست بودند. همين سبب ضعف جنبش الاخوان گرديد و حماسة ديني‏ آنها را کم‏رنگ جلوه داد.
ع: مشکل ديگر؛ بعد از آن که لشکر عثماني‏ شکست خورد و از هم پاشيد، عبدالعزيز از بقاياي‏ سربازان عرب عثماني، لشکري‏ جديد تشکيل داد که مجهّز به ماشين‏ها و سيستم مخابراتي‏ بود و نيز مدارس جديدي‏ در نجد تأسيس کرد. علماي نجد با اعمال او مخالفت کرده، صداي‏ اعتراض خود را به تمام شهرها رساندند. آنها مي‏گفتند: آموزش و تعليم و تدريس دروس جغرافيا و رسم و نقاشي و همچنين تدريس و يادگيري لغات بيگانه در مدراس جايز نيست.آنان سينما، نور افکن و هواپيما را قبول نداشتند و مي‌گفتند که مسافران هواپيماها، پروردگارشان را تهديد مي‏کنند...
ف: يک ماجراي‏ شگفت؛ ملک عبدالعزيز با گروهي‏ از انگليسي‏ها در قصر خود نشسته بودند که مؤذن شروع به اذان گفتن نمود. امام جماعت به نماز ايستاد و نمازجماعت برپا گرديد. امام جماعت اين آيه را خواند: «وَلا تَرْکَنُوا إِلَي الَّذينَ ظَلَمُوا...» (عبدالعزيز به طرف امام جماعت حمله برد و او را کتک زد و گفت: اي‏ خبيث، تو را به سياست چه کار؟ آيه ديگر پيدا نمي‏شد که بخواني‏؟ !
س: بحران جديد؛ پس از آن که بر جنبش الاخوان، غلبه کرد و مخالفت بزرگان را فرو نشانيد، در سال 1348ق. دچار بحران اقتصادي‏ سنگيني‏ شد، به طوري‏ که حجّاج در آن سال به چهل هزار نفر تقليل پيدا کردند و ساکنان حجاز دچار گرسنگي‏ شدند و از حجاج ياري‏ طلبيدند تا کمکي‏ به آنها کنند. آنان از مازاد غذاي‏ حجاج و نيز از پوست ميوه‏ها، براي‏ ادامة حيات استفاده مي‏نمودند.
عبدالله فيلبي‏ مي‏نويسد:اضطراب و پريشاني‏ بر ملک عبدالعزيز غلبه نمود، به طوري‏ که در يکي‏ از روزها پرده از اين اضطراب برداشته، گفت: ما با فاجعه اقتصادي‏ مواجهيم به طوري‏ که تمام بلاد را در برگرفته است.وي‏ گويد: من به عبدالعزيز گفتم: شهر تو مملوّ از گنج‏هاي‏ مدفون از قبيل نفت و طلاست و تو عاجز هستي‏ از اين که آن گنج‏ها را بيرون آوري‏ و از طرفي‏ به ديگران هم اجازه نمي‏دهي‏ تا از طرف تو به اکتشاف بپردازند. عبدالعزيز در جواب گفت: اگر من کسي‏ را پيدا کنم کهيک ميليون جنيه (واحد پول مصر) بياورد، من هم هر آن چه او از امتيازات در بلاد من مي‏خواهد، به او مي‏دهم.
ث: رقابت براي‏ کسب امتياز نفتي؛ از زماني‏ که غرب دريافت که در مناطق نجد گنج‏هاي‏ مخفي‏ از قبيل نفت و... نهفته است، شروع به رقابت براي‏ کسب امتياز حفاري‏ نمودند. به طوري‏ که دو شرکت عمده براي‏ کسب امتياز حفاري‏ وجود داشت: يکي‏ شرکت آمريکايي‏ و ديگري‏ شرکت بريتانيايي، که نهايتاً شرکت آمريکايي‏ موفق به کسب امتياز در سال 1353ق. گرديد. بدين ترتيب بين مستر ملتون نماينده شرکت آمريکايي‏ و شيخ عبدالله سلمان، نماينده حکومت سعودي‏ در اين زمينه پيماني‏ منعقد گرديد.( الوريدي، ص351)
کسب امتياز نفتي‏ براي‏ آمريکا قدم اول براي‏ سيطره بر منابع عظيم ثروت در شبه جزيزة عربستان‏ بوده است. بعد از آن، آمريکا نفوذ خود را کم‌کم وسعت بخشيد؛ به طوري‏ که تمام منابع و ثروت عربستان را در دست گرفت که تا امروز ادامه دارد.
خ: خاندان عبدالعزيز؛ الوردي‏ مي‏گويد: عبدالعزيز کثيرالازواج بود که نمونه‏اش در عصر ما يافت نمي‏شود، به طوري‏که دختر بچه‏هاي‏ او 45 نفر بودند حال معلوم نبودکه دختران جوانش چند نفر بودند و در زمان مرگش بيش از 300 پسر و نوه داشت....
خانواده‏اش جزو طبقه ممتاز اجتماعي‏ بودند و اعمالشان فوق قانون بود. در اثر ثروتي‏ که از پول نفت نصيبشان گرديد، غرق در خوش‏گذراني‏ و شهوات بودند.
ذ: فرجام عبدالعزيز؛ در سال 1367ق. پير و سالخورده و بيمار گرديد و ديگر نمي‏توانست حرکت کند. به ناچار با صندلي‏ متحرک (چرخ دار) جابه جا مي‏شد و فرسودگي‏ او را از پاي درآورده بود و نمي‏توانست چيزي‏ را تشخيص دهد و چندان رغبتي‏ براي‏ کارهاي‏ حکومتي‏ در خود نمي‏ديد. سرانجام در سال 1372ق. در حالي‏ که 77 سال سنّ داشت، درگذشت. و پادشاهي‏ به سعود رسيد و فيصل را وليعهد خود نمود.( آل سعود، ماضيهم و مستقبلهم، ص166)پس از او نيز تا کنون ساير پسرانش بر مسند حکومت عربستان تکيه زدند.