بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین

در جلسه قبل به طور مفصل در رابطه با "اینترنت و والدین" صحبت کردیم ، در پایان برنامه دوستان ، سوالاتی داشتند که نیاز به پاسخ مفصل داشت و بنده قول دادم در جلسات بعدی از بین پرسش های عزیزان ، موضوعات مهم را انتخاب کنم و به آنها بپردازیم . طبق برنامه قرار شد این جلسه در رابطه با "اینترنت و کودکان" صحبت هایی داشته باشیم و تا جایی که امکان داشته باشد سعی میکنم از کلمات و اصطلاحات تخصصی بپرهیزم تا صحبت هایم قابل استفاده برای عموم –بزرگسالان و حتی کودکان عزیز- باشد .

این روزها بچه ها میدانند چگونه از اینترنت استفاده کنند و به انجام بازی های رایانه ای تسلط دارند . فناوری  پیشرفته تر شده ، بچه ها هم باهوش تر و کنجکاوتر شده اند ، که باعث میشود آنها تمایل داشته باشند در مورد همه چیز بدانند و این ویژگی مثبتی هست چون نشان میدهد بچه ها میخواهند با فناوری مدرن آشنا شوند و یاد بگیرند . دوران کودکی دوران کنجکاوی و کاوش است و اینترنت بچه ها ، یادگیری و نوع ارتباطات آنها را دچار تغییر و تحول میکند . تحقیقات در اروپا و کشور خودمان نشان میدهد که بچه هایی که در سنین پایین تر به فناوری و تکنولوژی دستیابی دارند نسبت به بچه هایی که در سنین بالاتر این امکان را پیدا کرده اند اعتماد بنفس بالاتری دارند به طور مثال دو گروه از بچه ها انتخاب می شوند در اختیار گروهی از آنها کامپیوتر و اینترنت قرار میدهند و گروهی دیگر ، این امکانات را ندارند . بعد از مدتی تست هایی از آنها گرفته میشود و نتایجی حاصل میشود . یکی از این نتایج اعتماد به نفس است که در خلال صحبت هایم به آن خواهم پرداخت .

اینترنت به کودک اجازه میدهد که در خارج از مدرسه هم بتواند یادگیری را ادامه دهد و با دیگران تعامل داشته باشد . این نکته مهمی است که بچه ها بتوانند با دیگران تعامل و ارتباط داشته باشند  و این مهارت ها را یاد بگیرند چون در زندگی آینده و زیست اجتماعی شان خیلی خیلی اهمیت دارد . برای بچه ها مهم هست که وقت خود را با دوستان و خانواده سپری کنند و به این کار نیاز دارند . بچه ها باید یاد بگیرند حرف بزنند و اینترنت به آنها یاد میدهد چگونه این مشکل را حل کنند که البته باید این استفاده با فکر و به صورت درست صورت بگیرد . اینترنت محیطی سرگرم کننده هست اما به نحوه استفاده از آن هم بستگی دارد .

اینترنت ارتباط سریع را ارائه میدهد به طور مثال ایمیل یا خدمات گپ ، سایتها و شبکه های اجتماعی مثل فیسبوک و توئیتر و یا سایتهایی که مختص ارائه معاشرت و گفتگو هستند . اما الزاما نیاز نیست مردم و کودکان صرفا برای برطرف کردن اهداف اجتماعی از اینترنت استفاده کنند . ارتباطات الکترونیکی و دیجیتال روزبروز در حال گسترش هستند و فرصت های بیشتری را برای آینده فراهم میکنند . امروزه خیلی از بچه ها برای استفاده از اینترنت به بزرگترها کمک میکنند . اگر استفاده درست از اینترنت را درک کنیم میتوانیم به اطلاعات هرآنچه را نیاز داریم دست بیابیم . امروزه دسترسی به اطلاعات بسیار آسانتر شده همین باعث شده نسل جدید بسیار باهوشتر باشد . اینترنت انتها ندارد و هر روز هفته و همه ساعات شبانه روز همه اطلاعات و داده هایش در دسترس است و ساختار خوبی پیدا کرده اند و البته درک آنها هم آسان شده . به همین دلیل بچه ها بدون نیاز به معلم نیازشان از اینترنت برآورده میشود . مطالعات نشان میدهد بچه هایی که از اینترنت استفاده میکنند نسبت به افرادی که از اینترنت استفاده نمیکنند یا کمتر استفاده میکنند ، هم سطح هوشی بالاتری دارند و هم سرگرم کننده هستند چون حرف برای گفتن دارند ، وقتی با آنها معاشرت کنید متوجه میشوید که به خوبی با شما گفتگو میکنند و اطلاعات خوبی به شما منتقل میکنند .

از نسل های قبل به تدریج فناوری توسعه پیدا کرده و بچه ها ترجیح میدهند که برای تحقیق از اینترنت استفاده کنند چون محتوای آن را به خوبی درک میکنند و میتوانند در هر موضوعی که بخواهند به اطلاعات مفصلی دست پیدا کنند . وقتی بچه ها یاد بگیرند چگونه از ابزار جستجو استفاده کنند و با نرم افزارها آشنا شوند قادر هستند دانش خود را در هر زمینه ای که بخواهند یا نیاز داشته باشند افزایش دهند . بچه های امروز به سرعت تکامل پیدا میکنند و از هم سن و سالان خود در دوره های گذشته بسیار باهوشتر هستند و من معتقدم اینترنت یکی از دلایل بسیار مهم این موضوع است .

کامپیوتر یکی از بهترین ابزارهای مطالعه هست چون پر از اطلاعات هست و برای رده های سنی و اقشار مختلف مناسب هستند . کامپیوتر هم برای کودک دوساله اطلاعات مفید دارد هم برای افراد مسن . اینترنت امکانات زیادی دارد که بچه ها باید از آن اطلاع داشته باشند . به طور مثل مشق شب یا تدریس یا فیلم های آموزشی و علمی یا دستور العمل کارهایی که برای ما دشوار است و نمیدانیم چگونه باید کاری را انجام دهیم یا چگونه وسیله ای را بسازیم ؟ در اینترنت میتوانیم دستورالعمل هایی پیدا کنیم که به ما کمک کند . اینترنت هرچیزی را که یک کودک به آن نیاز دارد به طور مفصل در خود دارد که میتوانند آن را بیابند و بیاموزند و تحقیقات خود را کامل کنند . اگر دانش آموزی مطلبی را در کلاس متوجه نشود و یاد نگیرد میتواند از طریق اینترنت در مورد آن تحقیق کند و با اساتید دیگر ارتباط برقرار کند و تحقیقات بیشتری انجام دهد و مطالب ساده و روانی بیابد و بهتر فرابگیرد . سایت های قابل اعتماد فراوانی وجود دارند که به بچه ها در آموختن کمک میکنند و آنها را برای امتحان آماده میکنند . سایت های محبوب زیادی وجود دارند که آموزش هایی در سطح جهانی برای هرکسی دارند و این وظیفه ماست و خانواده ها و معلم هاست که بچه ها را با این سایتها آشنا کنیم . پس بچه ها به دلیل امکان استفاده از آموزش های جهانی اینترنت باهوش تر میشوند حال اینکه چه اندازه و به چه شکل بفهمند و تا چه اندازه باید از اینترنت اطلاعات دریافت کنند بحث مفصلی هست که باید در زمان دیگری به آن پرداخته شود .

اینترنت میتواند به سوالات بچه های کنجکاو پاسخ دهد . خیلی وقت ها بچه ها از ما سوالاتی میپرسند که نمیدانیم یا فرصت نداریم و پاسخ کوتاه و مختصری میدهیم . اما آنها میتوانند به راحتی سوالات خود را از اینترنت جستجو کنند . معلمها نقش بسیار مهمی دارند و میتوانند دانش آموزان را به جستجو و استفاده از منابع آنلاین معتبر برای پیدا کردن اطلاعات در مورد موضوعات مختلف ترغیب کنند و یا دروس آنلاین را پیشنهاد کنند که دانش آموز در هر زمان و مکانی میتواند به آن دسترسی پیدا کند که این یک ابزار جدید آموزشی است و نسلهای قبلی متاسفانه چنین امکانی نداشت . خیلی از بچه ها در مدرسه احساس بی حوصلگی میکنند کار نمیکنند توجه نمیکنند تمرین نمیکنند گاهی احساس پیچیدگی مطالب را دارند و حرف معلم را درست نمیفهمند . خب در اینترنت سایتهایی وجود دارند که برای حل این مشکل تدابیری اندیشیده اند . فنونی را پیاده کرده اند که مطالب را راحت و عاری از پیچیدگی به دانش آموز ارائه میدهند . این سایتها برای حل منطقی مسائل اطلاعاتی دارند که یادگیری و دانش و مهارت های کلامی بچه ها را بهبود میبخشد . فناوری تاثیرات مثبتی بر آموزش و استفاده از آن برای کارهای تحقیقاتی و جهانی سازی دارد . اطلاعات بسیار وسیعی در این زمینه هست . چگونه یاد بگیرید ؟ چگونه تحقیق کنید ؟ چگونه تحقیقات خود را ثبت کنید ؟ چگونه آن را در اختیار دیگران قرار دهید ؟ و ...

از اینترنت برای تحقیق در مورد مطالبی که میخواهند یاد بگیرند استفاده میکنند . اینترنت دانش و فرصت ها را فراهم میکنند و این میتواند شبکه ای برای میلیونها شغل و تحصیل باشد . اینترنت با افزایش دانش تاثیر زیادی روی جوانتر ها گذاشته است و در مباحث شغلی میتواند به جوانها کمک کند و در زمینه های بسیاری میتواند موثر باشد حتی در مورد روحیات و اخلاقیات . حال اینکه این تاثیرات مثبت یا منفی باشد بحث مفصل دیگری است که نیاز به برنامه دیگری دارد . شخصا مطالب زیادی از اینترنت یاد گرفته ام اما این را هم بگویم که کسب دانش از اینترنت بستگی به شخصیت کودک و نحوه عملکرد او دارد . برخی از بچه ها از اینترنت برای محتوای جنسی و مستهجن استفاده میکنند در حالی که برخی از بچه ها از اینترنت برای یادگیری و سرگرمی سالم استفاده میکنند . پس این (نحوه استفاده از اینترنت) به فرد بستگی دارد و والدین باید فرزند خود را بشناسند و بدانند ظرفیت بچه هایشان چقدر است و نقاط ضعف و قوت بچه های خود را در این زمینه بدانند و در صورت بروز مشکلاتی از این قبیل سریعا به رفع مشکل بپردازند . این هم نکته بسیار مهمی است که برخی از بچه هایی که ظرفیت استفاده درست از اینترنت را ندارند بچه های دیگر را به اموری تشویق میکنند تا والدینشان تنها بخش منفی استفاده از اینترنت را ببینند و مثلا دوستان خود را تشویق میکنند تا محتوای نامناسبی از اینترنت را به والدین خود نشان دهند که این محتوا میتواند نظر والدین را نسبت به اینترنت منفی کند .

خب اینترنت همه چیز دارد و پیدا کردن اطلاعات بسیار آسان شده . تحقیقات نشان داده میانگین نمرات بچه هایی که از اینترنت استفاده میکنند بالاتر از بچه هایی است که از اینترنت بی بهره بوده اند . مطالعات آنلاین با اعتماد بنفس کودکان و توانایی کمک به خودشان با مطالعه کردن و خواندن سنتی خیلی خیلی متفاوت است . در نظر بگیرید در مطالعاتی که به صورت آنلاین صورت میگیرد و آزمونهایی که انجام میشود ، ارتباطات علمی و فنی که بین دانش آموزان تبادل می شود . مقایسه کنید بچه ای را که از این امکانات استفاده میکند و بچه ای که فقط یک کتاب داشته باشد و خودش مطالعه کند .

بسیاری از صاحب نظران معتقدند آن چیزی که در رابطه با اینترنت در مقایسه با روشهای سنتی پیشرفت و مهارت های عملکرد دانشگاهی منحصر بفرد است و بین این دو تفاوت ایجاد میکند این است که اینترنت بیشتر یک محیط سرگرم کننده است و یک ابزار بازی است و بدون مشکل و سختی میتوانی یاد بگیری . نتیجه و سودش میتواند یک "محیط تاثیر" (امکان آموزش و یادگیری) همزمان با "داشتن یک زمان خوب" (سرگرمی و بازی) باشد که این خیلی خیلی اهمیت دارد و به این نکته خیلی خوب توجه کنید . (اینکه در محیط اینترنت آموزش توام با سرگرمی است و همین به جذابیت و سودمندی آن می انجامد) محیط برای یادگیری بسیار اهمیت دارد محیطی که همزمان با داشتن یک زمان خوب باشد . این نشان میدهد که شما میتوانید چیزهای زیادی از اطلاعات اینترنتی یاد بگیرید .

خب به این نکات توجه کنید . مطالب و مواردی هم هست که میتوان گفت نقطه مقابل عرایض بنده هست که نکات مهمی هم هست . به طور مثال گفته میشود بچه ها به خاطر اینترنت باهوش تر و اجتماعی تر نیستند و اطلاعات خارجی هست . و والدین نگران اند که این محیط آموزش امن نیست چون سایت ها و وبلاگها و نرم افزارهای زیادی وجود دارد که پر از عقیده و اطلاعات غلط است . به جای آنکه بچه ها تکالیف خانه را روی کاغز انجام دهند فقط سوالاتشان را از گوگل میپرسند . اینترنت فقط برای کسانی مفید هست که جواب سوالاتشان را فقط خودشان میتوانند پیدا کنند و کسی نمیتواند کمکشان کند . یا بعضا میگویند اینترنت باعث تنبلی میشود و بچه ها را باهوشتر نمیکند . اینترنت دانش را ارائه میدهد اما بچه ها به جای استفاده از این اطلاعات ، بازی های اینترنتی انجام میدهند . گرچه اینترنت اطلاعات علمی زیادی ارائه میدهد اما به این معنی نیست که مردم از آن استفاده میکنند . اینترنت به بچه ها این فرصت را میدهد که موضوعات خاصی را که رایگان و آسان در دسترس هستند را یاد بگیرند اما آنها از آن استفاده نمیکنند . تنبل بودن هوشمندانه نیست و اطلاعات کاملی را ارائه نمیدهد اما دانش اساسی و مهمی است یا گفته میشود بچه ها به اینترنت بیشتر وابسته میشوند . منظور از باهوشتر بودن فقط یادگیری اطلاعات نیست بلکه منظور توانایی روبرو شدن با چالش های مختلف در موقعیت های مختلف هست که اینترنت برعکس آن عمل میکند چون به بچه ها راه آسان حل مشکلات را ارائه میدهد . بچه ها به اینترنت وابسته شده اند و این امر باعث کندی و بیخیالی آنها میشود . بچه ها دسترسی آسانتری به دانش دارند اما اطلاعات را حفظ نمیکنند چون لزومی به حفظ اطلاعاتی که دائم در دسترس هست نمیبینند . داشتن دسترسی راحت و آسان برای دریافت پاسخ سوالات از دیگری به جای اینکه بتوانند تصمیمات شخصی خود را بگیرند آنها را تنبل و عاری از هر خلاقیتی میکند . داشتن اطلاعات بیشتر به معنی باهوش تر بودن نیست . اگرچه اینترنت اطلاعات زیادی دارد اما به این معنی نیست که بچه ها به دلیل آن باهوش هستند . فرصت های زیادی برای "اتلاف وقت" و "شانس یادگیری" وجود دارد . اینها دو تا مقوله مختلف اند . خطرهای مربوط به معاشرت با افراد غریبه و مجرمان وجود دارد و اینترنت مسئول تغییر رفتار بچه ها بویژه در نحوه واکنش یا پاسخ به محیطشان هست ، اتفاقاتی که بسیاری از خانواده ها معترض اند . اینترنت مثل تلویزیون شخصیت بچه ها را تحت تاثیر چشم گیری قرار میدهد .

یک دیدگاه مخالف دیگر هم وجود دارد . یادگیری بچه ها به نحوه استفاده از اینترنت بستگی دارد. خیلی از بچه ها به جای بازی در خارج از خانه و ملاقات با افراد به دستگاههای الکترونیکی خودشان معتاد شده اند و خیلی ها هم عملا تعطیل شده اند و به جای گفتگو و معاشرت با یکدیگر با موبایل پیامک میفرستند .

به این توجه داشته باشید که اینترنت در حال گسترش هست . بچه ها باید یاد بگیرند چگونه از آن بهره بگیرند . ما نمیتوانیم جلوی آن را بگیریم . نمیتوانیم جلوی تکنولوژی را بگیریم . باید به بچه ها درست استفاده کردن را یاد بدهیم . در این نسل بچه های خردسال از قبل نحوه استفاده از اینترنت را می دانند . بچه دوساله راحت میتواند (با گوشی یا کامپیوتر) کار کند . این مطلب تجربه یادگیری آنها را با استفاده از چیزهایی که در دسترس نسل قبل نبوده افزایش میدهد . بچه ها باید به استفاده از اینترنت تشویق و ترغیب شوند . چون این موضوع ، یادگیری خودهدایت و مهارت های مطالعات آنلاین و درک مطلب را به ما یاد میدهد . اینها سه موضوع خیلی خیلی مهم اند . بچه ها به دلیل اینترنت باهوش تر میشوند و آن را در سنین جوانی درک میکنند . اینترنت در همه جا موجود است و سازگاری سریعی در استفاده از آن وجود دارد . برای مثال یک کودک خردسال میتواند تلفن همراه را بردارد و به اینترنت دسترسی پیدا کند و یا خود را به کامپیوتر برساند و یک بازی آنلاین را شروع کند . اینها تجربیاتی نیست که از ما دور باشد . همه ما تجربه کرده ایم . بچه من در سه چهار سالگی با پاورپوینت کار میکرد . ما پاور را چه زمانی یاد گرفتیم ؟ الان هم با این همه پیشرفت که چند سال از ورود اینترنت میگذرد هنوز خیلی از ما با این نزم افزار آشنایی نداریم . وقتی فناوری پیشرفته میشود بچه ها هم باهوش تر میشوند . کنجکاوی آنها باعث میشود این اتفاق بیفتد . دائم در حال جستجوی اطلاعات و درک موضوعات اند . یاد میگیرند . حتما بحث تجربه نیست . بله ، ما به خاطر سن و سالمان بعضی مطالب یاد گرفته ایم و تجربه کرده ایم . بعضی موارد را اصلا را تجربه کرده ایم و یاد گرفته ایم . اینها با توجه به سن و سالشان تجربه نکرده اند اما یاد گرفته اند و این روز سطح هوشی شان اثر میگذارد . پیشرفت و توسعه مهارت های خواندن و درک مطلب آنلاین خیلی خیلی مهم است چون اینترنت بخشی از زندگی ما شده است و این رشد ادامه دارد . یادگیری خودهدایت وقتی است که فرد فعالیت های یادگیری اش را با پیدا کردن اطلاعاتی درباره هرچیزی که میخواهد اطلاعات بیشتری درباره آن کسب کند مدیریت کند . ما انشالله در برنامه های بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت . وقتی دانش آموزی نیاز به (مطالعه بیشتر) درسی دارد که در کلاس یاد گرفته است حتما میتواند از اینترنت استفاده کند چون این محصولات همه چیزهایی که باید بداند را دارد .

خب حالا با توجه به این موارد ، والدین ، معلمان و اساتید –خصوصا والدین- باید بدانند ما میتوانیم بچه ها را از همه اینها محروم کنیم . اما تا کی ؟ تا کجا ؟ (فرضا) همه این موارد را در خانه خودمان محدود کردیم آیا این بچه در مدرسه و کنار هم کلاسی و دوست و همسایه دسترسی به این موضوعات نخواهد داشت ؟

ببینید متاسفانه اطلاعات علمی والدین ما نسبت به بچه هایشان خیلی کمتر شده ، اول باید خودمان یاد بگیریم ، بعد نظارت داشته باشیم و بچه هایمان را تشویق به استفاده درست از تکنولوژی بکنیم نه اینکه صورت مساله را پاک کنیم . با حذف این موارد نمیتوانیم به جایی برسیم . به بچه هایمان خوبی ها را یاد بدهیم . نشان بدهیم . یاد بدهیم چطور ببینند ؟ یاد بدهیم چطور بشنوند ؟ و یاد بدهیم چطور فکر کنند ؟

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

محمد یعقوبی / مسئول قرارگاه سایبری کمیل

تاریخ : 1395/4/5 / قم

در جمع معلمان و والدین مدارس ابتدایی