• ^{بازار همدان}
• ^{سراها و كاروانسراهاي همدان}

^{بازار همدان}

^{موقعيت بازار همدان در محدودة خيابان هاي باباطاهر , اكباتان و شهدا قرار دارد و عمدتا به دورة‌ قاجاريه مربوط مي شود اين بازار داراي 30 راسته مي باشد و هر راسته به صنف و حرفه اي خاص تعلق دارد از قرار بازار زرگرها , قصابها ، مسگرها ، قنادها و نظاير آن . و در كل مجموعه راسته هاي موجود در بازار همدان ، به غير از راسته هاي مسجد جامع ، قصابها ، قنادها ، نخود بريزها ، حلبي سازها ، صحاف خانه ، كفش دوزها ، حلاج خانه و سمسارها ،‌ ديگر راسته هاي بازار بدون سقف است . سقف تعدادي از راسته هاي مسقف فلزي و جديد است و بازارهايي كه فعلا سقف ندارند در گذشته سقف داشته اند . در مجموعه بازار حدود 24 سرا وجود دارد كه نمايانگر رونق اقتصادي همدان در دوره هاي گذشته است كه به مرور زمان آسيب هايي ديده‌اند و بعضي از راسته ها هم صدماتي ديده اند . راسته هاي بازار همدان عبارتند :}

^{راسته بازار زنگنه يا مظفريه يا حكيم خانه، در حد فاصل خيابان عباس آباد ، باباطاهر، محل عرضه انواع وسائل و لوازم خانگي.}

^{بازار زرگرها، در خيابان باباطاهر، محل خريد و فروش طلا و جواهرات.}

^{سبزه ميدان، ابتداي خيابان باباطاهر (ضلع شرقي)، محل عرضه حبوبات، سبزيجات، ميوه و تره بار.}

^{بازار كفش دوزخانه بزرگ، منشعب از راسته گلشن، عمدتا محل عرضه كيف و كفش.}

^{بازار كفش دوزخانه كوچك، منشعب از راسته گلشن، عمدتا محل عرضه كيف و كفش.}

^{بازار قنادها (قنادخانه)، در ضلع غربي مسجد جامع، محل عرضه انواع شكلات و آجيل ( در سالهاي اخير تعداد زيادي زرگري و فروشگاه لوازم خانگي نيز داير شده است).}

^{بازار صحاف خانه، در قسمت غربي كاروانسراي گلشن، محل كتابفروشي و نوشت افزار.}

^{بازار صندوق سازها، واقع در محوطه ضلع شمالي مسجد جامع، انتهاي بازار ذغالي ها، محل عرضه لوازم خانگي.}

^{بازار قبله ( نجارها)، در ضلع شرقي خيابان باباطاهر، محل نجاري و فرآورده هاي خراطي.}

^{بازار گلشن، منشعب از خيابان اكباتان ضلع شرقي كاروانسراي گلشن، البسه فروشي.}

^{بازار سمسارخانه، در ضلع غربي كاروانسراي ميرزا كاظم، قبلا مركز چيت فروشي بوده ، ولي امروزه عمدتا بازار فوش است.}

^{بازار دباغ خانه، در چال دباغ خانه منشعب از خيابان اكباتان، محل فروش انواع مصالح ساختماني ( در سالهاي اخير دباغي ها به بيرون شهر منتقل شده اند)}

^{بازار حلبي سازها ( حلبي ساز خانه)، در ادامه راسته قنادها، اغلب ساخت وسائلي از قبيل متعلقات بخاري، كانال كولر، ناودان، منبع آب و نفت، و نوشت افزار فروشي.}

^{بازار چاقو سازها، در ضلع شمالي مسجد جامع، محل تعمير و ساخت انواع چاقو، كارد، قيچي و كليد.}

^{بازار آهنگرها ، زنجير سازها، چلنگر ها ، واقع در خيابان اكباتان محل عرضه قفل، رنجير و انواع وسايل بنايي مانند ماله، تراز و شمشمه و غيره}

^{بازار پالان دوز ها در ادامه راسته گلشن تا ابتداي نمازگاه، محل فروش مواد اوليه فرش مثل: پشم، خامه و ديگر كالاها.}

^{بازار پيغمبر ( گوني فروش ها)، و راسته مقابل مسجد پيغمبر، عمدتا محل عرضه گوني.}

^{بازار حلاج خانه، در ضلع شرقي كاروانسراي ميزرا كاظم اغلب شامل حلاجي و فروش انواع لحاف و تشك.}

^{بازار روزين بر ها واقع در جنب شاهزاده حسين، محل ساخت انواع سطل آب، چرخ گاري و درشكه}

^{بازار ذغالي ها، در ضلع شمالي ميدان امام در حال حاضر عمدتا محل فروش انواع وسايل و لوازم خانگي است.}

^{بازار حاج فضل الله ، در راسته منشعب از ضلع غربي خيابان اكباتان، محل دباغي چرم و فروش ظروف روي و چوب فروشي.}

^{بازار حسين خاني، منشعب راسته كليمي ها محل فروش مواد خوراكي از قبيل برنج و حبوبات.}

^{بازار آهك فروش ها، واقع در سر گذر، در اين محل بيشتر مصالح ساختماني عرضه مي شود.}

^{بازار شيشه فروشها (شيشه برها)، منشعب از سبزه ميدان، محل عرضه شيشهن لوازم ساختماني، رنگ و ابزار يراق.}

^{بازار علاقبندها، در ضلع شرقي كاروانسراي شريفيه، در اين بازار وسائل دست ساز مانند لوله بخاري، سطل فلزي، وسائل حلبي قديمي و اجناس مشابه ساخته و عرضه مي شود.}

^{بازار فلسطين ( يا يهوديها يا كليمي ها)، واقع در مجموعه بازار محل عرضه لوازم الكتريكي، لاستيك، طناب، خامه فروش و غيره.}

^{بازار قصابها، منشعب از سبزه ميدان، عمدتا محل عرضه گوشت گاو و گوسفند و عطار و مواد خوراكي ديگر.}

^{بازار قيصريه ( موتاب خانه)، منشعب از راسته گلشن، محل كفش دوزي، عرضه پوشاك و خامه فرش.}

^{بازار كاه فروش ها، در خيابان شهدا روبروي كاروانسراي ميرزا كاظم، محل عرضه البسه دست دوم، ميوه فروش، عطاري و خرازي.}

^{بازار كهنه فروش ها، پشت شاهزاده حسين، محل فروش البسه دست دوم.}

^{بازار گندمي ها، واقع در محله بنه بازار، صنف قناد و قندريز فعاليت دارند و در انتهاي راسته گندم فروشي و علافي نيز، موجود مي باشد.}

^{بازار بزازها، در ضلع شرقي مسجد جامع منشعب از خيابان اكباتان، عمدتا محل فروش انواع پارچه.}

^{بازار مسگرها، در معابر منشعب از راسته قنادها، شيشه برها، نخود بريزها، بيشتر مغازه ها به حرفه مسگري اشتغال دارند و انواع لوازم خانگي، لباس، كيف و لوازم پلاستيكي نيز عرضه مي شود.}

^{بازار سرگذر، در ضلع شمالي خيابان شهدا قرار گرفته و در مغازه هاي عطاري، خرازي، بقالي، خواربار فروشي، و لباس فروشي و انواع كالاهاي مورد نياز عموم عرضه مي گردد.}

^{بازار نخود بريز ها، اين بازار محدود به درب شمال غربي مسجد جامع و در انتها، عمود بر راسته فلسطين است، كه در فروشگاههاي خرازي عطاري، خواربارفروشي و لوازم بهداشتي، انواع لوازم مصرفي را ارائه مي كند.}

^{بازار اسكندريه، در ضلع شرقي بازار واقع شده (ابتداي اين راسته از ضلع شرقي خيابان باباطاهر منشعب و در جهت شرق بازار ادامه مي يابد) اين بازار عمدتا فرش فروشي است.}

^{سراها و كاروانسراهاي همدان}

^{كاروانسراها و سراهاي همدان به دو دستة كارواني ،‌ تجاري و تجاري تقسيم ميشوند.}

^{كارواني، تجاري}

^{مانندكاروانسراي گلشن و ميرزاخاني كه هم تجاري هستند و هم محلي براي استراحت كاروانيان بوده‌اند.}

^تجاري

^{مانندكاروانسراي صفرخان نو و شريفيه اشاره كه تجاري بوده اند.}

^{اكثركاروانسراهاي‌ كارواني ، تجاري ، داراي حياط مركزي هستند و حجره ها در دو طبقه پيرامون حياط مركزين بنا شده اند. كه حجره هاي طبقه پايين به عرضه كالا اختصاص دارند و حجره هاي طبقه بالا مخصوص استراحت و خواب كاروانيان بوده اند.}

^{سراها عبارتند از :}

^{1 - سراي تحديد}

^{اين كاروانسرا در راسته ذغاليها قرار گرفته كه مخروبه شده است.}

^{2 - سراي سبزه‌ واري}

^{در ضلع جنوب غربي بازار ( ورودي از شرق خيابان باباطاهر است).}

^{3 - سراي افتخاري}

^{در شمال راست اسكندريه ( ورودي از شرق خيابان باباطاهر است).}

^{4 - سراي قدسيه}

^{در راسته قبله در جنوب غربي بازار داراي بيشترين تعداد حجره و محل انبار كالاست.}

^{5 - سراي قبله}

^{با 16 باب حجره در راسته قبله و جنوب غربي بازار واقع است و فعلا محل انبار كالاست.}

^{6 - سراي يعقوب ياري}

^{در غرب بازار قرار گرفته و گرچه مخروبه است، ليكن واجدارزش معماري است.}

^{7 - سراي پيغمبر}

^{در ضلع غربي بازار است و به علت مجاورت به مسجد پيغمبر به اين نام مشهور شده است.}

^{8 - سراي دكتر مطلب}

^{در شمال راسته پيغمبر واقع شده و فعلا محل انبار كالا شده است.}

^{9 - سراي حاج ملا يوسف}

^{در غرب راسته حسين خاني واقع شده است و به محل انبار كالا تبديل گرديده است.}

^{10 - سراي دالان دراز}

^{در شمال راسته حسين خاني واقع شده وبه محل انبار كالا تبديل گرديده است.}

^{11 - سراي رنگرز ها}

^{در شمال راسته حسين خاني و روبروي سراي سيد قربان، در حال حاضر فاقد معماري اوليه است.}

^{12 - سراي سيد قربان}

^{در شمال غربي راسته حسين خاني است و فعلا متروكه است .}

^{13 - سراي سينا}

^{در شمال غربي بازار و در جوار بخش غربي سراي حسين خاني است.}

^{14 - سراي مازوچي}

^{در انتهاي راسته حاج فضل الله واقع است و اينك كاربري قالب آن پشم فروشي است.}

^{15 - سراي نهاوندي}

^{در شمال بازار واقع است و كاربر آن پشم فروشي است.}

^{16 - سراي كمرگ}

^{در شمال كاروانسراي حاج ميرزا كاظم واقع است. درب اصلي آن از خيابان اكباتان مي باشد و كاربري غالب آن، فرش فروشي است.}

^{17 - سراي روحيه}

^{در ضلع شرقي سراي گمرك و از جنوب در مجاورت سراي آهن فروشان قرار دارد.}

^{18 - سراي آهن فروش ها}

^{در شمال شرقي سراي ميرزا كاظم و شمال راسته آهك فروش هاست. كاربري غالب آن، آهن فروشي است.}

^{19 - سراي حاج ابوالحسن}

^{در غرب بازار و جنوب راسته زرگرهاست و به نام بازار روز شهرت يافته است.}

^{كاروانسراها عبارتند از :}

^{1 - كاروانسراي قلمداني}

^{در شمال مسجد پيغمبر به وسعت تقريبي 500 متر مربع، كاربرد فعلي انبار و دفتر تجاري است.}

^{2 - كاروانسراي صفرخاني و سراي نو}

^{در ضلع شمال و شرق مسجد پيغمبر، در راسته فلسطين واقع است. ورودي آن در كنار ورودي سراي قلمداني است و با مساحت 4000 متر مربع، داراي 165 باب حجره است. اين كاروانسرا به شماره 2088 مورخه 11/5/1377 به ثبت آثار تاريخي رسيده است.}

^{3 - كاروانسراي شريفيه}

^{واقع در بخش مياني بازار و محدود به راسته نخود بزيزها و حلبي سازها و صحاف خانه و علاقبند ها مي شود. اين كاروانسرا به شماره 2087 مورخ 11/5/1377 ثبت شده است.}

^{4 - كاروانسراي ميرزا كاظم}

^{در ضلع شرقي خيابان اكباتان واقع شده و ورودي آن از راسته سمساري هاست. اين مجموعه در حال حاضر زيباترين و سالم ترين سراي همدان است وسعت تقريبي آن 4000 متر مربع است و به شماره 2224 مورخه 23/5/1378 به ثبت رسيده است.}

^{5 - كاروانسراي حسين خاني}

^{در شمال شرقي كاروانسراي نو قرار دا رد و درب هاي اصلي آن در جنوب شرقي كاروانسرا قرار دارد. اين بنا متعلق به دوران فتحعلي شاه قاجار است و در حال حاضر محل انبار كالا شده است و در گذشته علاوه بر انبار تجارت خانه هم بوده است.}

^{6 - كاروانسراي گلشن}

^{در خيابان اكباتان روبروي كاروانسراي حاج ميرزا كاظم قرار دارد و مدخل ديگران، از وسط ضلع غربي به بازار صحاف خانه مرتبط مي گردد. احداث اين بنا مربوط به اوائل دوران قاجاريه بوده و كاربري فعلي آن مركز فروش گليم و موكت، پارچه و غيره مي باشد.}